ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2016 εμφανίστηκαν μερικοί αθλητές, κυρίως κολυμβητές, που είχαν κυκλικούς μώλωπες στην πλάτη, στους ώμους και σε άλλα σημεία του σώματός τους. Το φαινόμενο ονομάζεται «cupping», που είναι η γνωστή θεραπεία με τις βεντούζες, και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής. Εδώ και λίγα χρόνια, όμως, έχει εισβάλλει και στον χώρο του αθλητισμού.
Τα ανταγωνιστικά αθλήματα αποτελούν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη της ψευδοεπιστήμης. Οι αθλητές αναζητούν οτιδήποτε μπορεί να τους εξασφαλίσει και το πιο μικρό πλεονέκτημα έναντι των συναθλητών τους. Στην συγκεκριμένη, όμως, περίπτωση το cupping λειτουργεί ως placebo. Οι προπονητές, από την άλλη πλευρά, δεν ενδιαφέρονται για το αν χρησιμοποιείται η ψευδοεπιστήμη για ψυχολογικούς λόγους καθώς αναζητούν διακαώς τις επιδόσεις και τις νίκες των αθλητών τους.
Οι αθλητές, επίσης, είναι ευάλωτοι στις προκαταλήψεις και στην δράση του placebo και αυτό τους καθιστά στόχους προβολής προϊόντων. Η βιομηχανία που στηρίζει την ψευδοεπιστήμη στοχεύει σε επαγγελματίες και κορυφαίους αθλητές ώστε οι απλοί άνθρωποι που ασχολούνται με τον αθλητισμό, μιμούμενοι τα πρότυπά τους, να αγοράζουν τα προβαλλόμενα προϊόντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Michael Phelps, κολυμβητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016. Περιφερόταν στην ολυμπιακή πισίνα με τα σημάδια του cupping στην πλάτη του. Ήταν μια κινητή διαφήμιση της ψευδοεπιστήμης. Επίσης, ο μέχρι πρόσφατα ποδοσφαιρικός αστέρας της Barcelona, Neymar, έκανε χρήση του cupping το οποίο προωθούσε μέσω φωτογραφιών στο instagram.
Το cupping είναι ένα είδος αφαίμαξης. Χρησιμοποιείται ευρέως ως εναλλακτική θεραπευτική και σκοπός του είναι η αποβολή του στάσιμου αίματος και της θερμότητας, η διαχείριση του υψηλού πυρετού και της απώλειας των αισθήσεων και η θεραπεία των σπασμών και του πόνου. Οι τεχνικές του είναι παρόμοιες με τις αρχαίες μεθόδους της κινεζικής ιατρικής. Απλά, χρησιμοποιούνται πιο σύγχρονα μέσα και αλλάζει η ονομασία προς παραπλάνηση του κοινού που απευθύνονται. Η λέξη cupping ηχεί ελκυστικά σε αντίθεση με τον όρο βεντούζα που παραπέμπει στα «γιατροσόφια» των γιαγιάδων μας. Συνεπώς, ενώ η λέξη βεντούζα προκαλεί μειδίαμα, το cupping φαντάζει, στους ίδιους ανθρώπους, ως μια ελκυστική και μοντέρνα μη συμβατική θεραπευτική επιλογή. Με αυτόν τον τρόπο βρίσκει ανταπόκριση και πολλοί ασθενείς το επιλέγουν για την αντιμετώπιση, ανεπιτυχώς φυσικά, της οσφυαλγίας, της αρθραλγίας, των μυϊκών πόνων, της κούρασης και των πονοκεφάλων.
Η αναποτελεσματικότητα του cupping επιβεβαιώνεται και από τις μελέτες. Είναι γνωστό πως οι υποστηρικτές της βεντουζο-θεραπείας έχουν δημοσιεύσει μελέτες που «αποδεικνύουν» την αποτελεσματικότητα της τεχνικής. Στις δημοσιεύσεις τους όμως υπάρχουν σημαντικά μεθοδολογικά λάθη. Καταρχάς, οι μελέτες που προωθούν το cupping είναι μικρές ποιοτικές μελέτες που οδηγούν σε γενικευμένα ψευδή θετικά αποτελέσματα. Απεναντίας, οι μελέτες που έγιναν ορθά δίνουν αρνητικά αποτελέσματα για το cupping.
Δεύτερον, οι μελέτες που «αποδεικνύουν» τα ευεργετικά αποτελέσματα της χρήσης της βεντούζας προέρχονται από την Κίνα. Αυτό δημιουργεί υποψίες περί της ύπαρξης μεροληπτικού σφάλματος (bias) στο σχεδιασμό και στην στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Είναι γεγονός πως σε ποσοστό 100% όλες οι μελέτες προερχόμενες από την Κίνα, που αφορούν εναλλακτικές τεχνικές, έχουν θετικά αποτελέσματα! Αυτό τις καθιστά ύποπτες για επιστημονική αναξιοπιστία.
Επιπλέον, οι υποστηρικτές του cupping δημοσιεύουν μόνο case reports και άρθρα δημοσιογραφικού τύπου, και όχι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες (randomized controlled trial, RCT) μελέτες. Αν και παραδέχονται την επιστημονική αξία μιας RCT μελέτης, αναφέρουν πως δεν τις δημοσιεύουν λόγω του ότι τα αποτελέσματα δεν ευνοούν την προώθηση του cupping. Συνεπώς, η αξιοπιστία των μελετών τους είναι αμφισβητούμενη.
Δεδομένου ότι το ολυμπιακό ιδεώδες, από χρόνια, έχει καταρρεύσει και οι ολυμπιακοί αγώνες αποτελούν απλά θέαμα, η είσοδος της ψευδοεπιστήμης, ειδικά σε θέματα υγείας, ενισχύει την πεποίθηση ότι επαγγελματικός αθλητισμός αποτελεί μια καθαρά εμπορική επιχείρηση. Η υγεία όμως των αθλητών, αλλά και των απλών θεατών που επηρεάζονται από τα όσα προωθούν τα ινδάλματά τους, δεν είναι απλή υπόθεση. Πίσω λοιπόν από το χειροκρότημα, τα μετάλλια, τα ρεκόρ και την δημοσιότητα κρύβονται άλλες ιστορίες, λίγο πολύ γνωστές σε όλους. Μπορεί βέβαια να αποτελούν την διαφημιστική εικόνα του πρωταθλητισμού αλλά σίγουρα απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν ως αθλητισμός.