ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ
Ο θάνατος δεν είναι πάντα επώδυνος. Μερικοί άνθρωποι πεθαίνουν τελείως ανώδυνα, υπάρχουν, όμως, και πολλοί που αισθάνονται έντονο πόνο. Περίπου το 35% των ασθενών περιγράφουν τον πόνο τους στην τελευταία εβδομάδα της ζωής τους ως σοβαρό ή ανυπόφορο. Η ένταση και η διάρκειά του εξαρτάται από την νόσο. Οι καρκινοπαθείς σε ποσοστό 90% έρχονται αντιμέτωποι με επώδυνα συμπτώματα και το 50% αυτών πεθαίνουν νιώθοντας έντονο πόνο.
Ο πόνος στους ασθενείς τελικού σταδίου είναι μια δυσάρεστη κατάσταση και για τον ίδιο τον ιατρό γιατί εκείνο που επιδιώκει είναι να εξασφαλίσει μια ποιοτική ζωή για τον ασθενή του, είτε στο νοσοκομείο είτε στο σπίτι. Δυστυχώς μόνο οι μισοί ασθενείς απολαμβάνουν επαρκή αναλγησία και για αυτό ευθύνονται πολλοί παράγοντες. Ευτυχώς όμως η καλή επικοινωνία και η προσεκτική συζήτηση ασθενούς και ιατρού μπορούν να λύσουν το πρόβλημα.
Είναι δικαίωμα του κάθε ασθενή να αισθάνεται ανακούφιση από τον πόνο στο τέλος της ζωής του. Όμως, γιατί πολλοί ασθενείς πεθαίνουν με πόνο; Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τα αίτια είναι τα εξής: 1. Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ: Οι ασθενείς, τα μέλη της οικογένειάς του και πολλοί ιατροί ανησυχούν ότι τα ισχυρά παυσίπονα ενδέχεται να προκαλέσουν εθισμό στους λήπτες. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει για τους ασθενείς τελικού σταδίου. 2. Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Οι άρρωστοι οφείλουν να αναφέρουν στον ιατρό τους ότι πονούν και χρειάζονται παυσίπονα. Οι ιατροί δεν μπορούν να διαβάσουν την σκέψη και δυστυχώς ο χρόνος που αφιερώνουν στον ασθενή είναι σύντομος και μη επαρκής για να αντιληφθούν την έκταση του πόνου που νιώθει. 3. Η ΑΝΟΧΗ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ: Πολλοί πάσχοντες φοβούνται ότι αν αρχίσουν την λήψη αναλγητικών νωρίς θα αποκτήσουν ανοχή και έτσι τα παυσίπονα θα είναι αναποτελεσματικά όταν θα τα έχουν πραγματικά ανάγκη. Αυτό όμως δεν ισχύει, πάντα υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές. 4. ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Μερικοί ιατροί έχουν εκπαιδευτεί ανεπαρκώς στην διαχείριση του πόνου σε ασθενείς τελικού σταδίου και, συνεπώς, οι θεραπευτικές τους επιλογές είναι αναποτελεσματικές. 5. Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ: Οι ασθενείς αρκετές φορές δεν ζητούν φάρμακα γιατί φοβούνται ότι θα γίνουν ενοχλητικοί στον ιατρό. Είναι όμως λανθασμένη αντίληψη. Οι ιατροί έχουν ηθική και νομική υποχρέωση να παρέχουν αναλγησία στους ασθενείς τους. 6. ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΥΝ ΤΗΝ ΩΡΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ: Τα ισχυρά ναρκωτικά αναλγητικά σε ασθενείς τελικού σταδίου δεν επισπεύδουν τον θάνατο όπως πολλοί ασθενείς φοβούνται. 7. Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ: Πολλοί ασθενείς αρνούνται να αναφέρουν ότι πονούν γιατί θεωρούν ότι παραδέχονται την επιδείνωση της κατάστασής τους. 8. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ: Πολλοί ασθενείς αρνούνται την λήψη αναλγητικών λόγω των παρενεργειών.
Ο πόνος όμως εκτός από την δυσφορία μπορεί να προκαλέσει ανησυχία και δυσκολία στην αναπνοή. Συναισθηματικά, ο ασθενής δεν έχει καλή διάθεση και δεν μπορεί να επικοινωνεί με τους οικείους του. Τις περισσότερες φορές νιώθει μόνος και κενός και ο πόνος του στερεί τις τελευταίες του στιγμές με τα αγαπημένα του πρόσωπα. Για εκείνους που μένουν πίσω, η απώλεια του οικείου τους με χρόνιο νόσημα θα χρειαστεί καιρό να γίνει διαχειρίσιμη. Εάν ο ασθενής έφυγε με πόνο τότε η περίοδος του πένθους θα είναι παρατεταμένη. Εκείνο που βελτιώνει τον φόβο του θανάτου και πληρώνει συναισθηματικά το οικείο περιβάλλον είναι η δύναμη του αγγίγματος. Ο φόβος χειροτερεύει την εμπειρία του πόνου και την ανησυχία εκείνων που πεθαίνουν, ότι είναι εγκαταλειμμένοι.
Κανένας δεν θέλει να πεθάνει βιώνοντας πόνο. Αποτελεί νομικό και ηθικό δικαίωμά του να λάβει αναλγητική θεραπεία που του επιτρέπει να ζήσει τις τελευταίες του ώρες με τα αγαπημένα του πρόσωπα. Κανείς μας δεν θέλει να πεθάνει με πόνο και τα χρόνια ανίατα νοσήματα προκαλούν θλίψη. Αλλά καθένας μας θα ήθελε, αν πέθαινε ως ασθενής, να μπορούσε να πει: «Είχα έναν καλό θάνατο».