ΑΠΟΚΡΥΨΗ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ: ΕΝΑ ΗΘΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ
Βασική αρχή στην προσέγγιση του κάθε ασθενή είναι ο σεβασμός στην αυτονομία του. Ο συγκεκριμένος όρος σημαίνει ότι ο ασθενής έχει αφενός πλήρη γνώση της θεραπείας του και αφετέρου το δικαίωμα να γνωρίζει την διάγνωση και την πρόγνωση της νόσου του.
Οι περισσότεροι ογκολόγοι στις ΗΠΑ αντιδρούν αρνητικά στην απαίτηση των συγγενών για απόκρυψη της αλήθειας από τους ασθενείς. Η μη δημοσιοποίηση της διάγνωσης και της πρόγνωσης αποτελεί όμως παγιωμένη τακτική σε πολλές χώρες. Το ζήτημα είναι σημείο αντιπαράθεσης για αρκετούς αιώνες, τις τελευταίες όμως δεκαετίες αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον. Πολλοί ιατροί και επιστήμονες-μελετητές της βιοηθικής θεωρούν πως η στέρηση από τον ασθενή του δικαιώματος να συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων σχετικά με την θεραπεία του αποτελεί προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ανεξαρτησίας.
Επισημαίνουν όμως πως ο σεβασμός στον ασθενή δεν σημαίνει την εκτενή πληροφόρηση σχετικά με όλες τις λεπτομέρειες του ιατρικού προβλήματος και της προσέγγισής του. Απλά, σημαίνει την ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενή και ιατρού. Έτσι ο ασθενής θα εκφράζει την προτίμησή του σχετικά με το αν επιθυμεί να λαμβάνει πληροφορίες ή να συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων για την θεραπεία του και τον ρόλο της οικογένειάς του στο όλο θέμα.
Στην αντίθετη περίπτωση δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Καταρχάς, η έλλειψη εμπιστοσύνης καθιστά την θεραπευτική προσέγγιση του ασθενή προβληματική και ανεπαρκή. Το ίδιο πρόβλημα προκαλεί και η άγνοια της κατάστασής του από τον ίδιο τον πάσχοντα. Ένας ασθενής που δεν γνωρίζει, δεν μπορεί να κατανοήσει τα οφέλη, τις παρενέργειες αλλά και το ρίσκο των θεραπευτικών επιλογών. Επίσης, δημιουργείται δίλημμα στον θεράποντα ιατρό ο οποίος καλείται να ικανοποιήσει την απαίτηση των συγγενών και ταυτόχρονα να είναι συνεπής στην ηθική του υποχρέωση απέναντι στον ασθενή του.
Το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο σε χώρες που χαρακτηρίζονται από ποικιλία ατόμων διαφορετικών εθνικοτήτων. Είναι γνωστό πως σε πολλές χώρες η αυτονομία του ασθενή είναι ανύπαρκτη και την απόφαση για την θεραπευτική προσέγγισή του την αναλαμβάνουν τα μέλη της οικογένειας. Ανάλογα με την κουλτούρα του κάθε λαού παρατηρείται και ποικιλία αντιδράσεων. Σε μερικά έθνη, τα παιδιά παίρνουν τις αποφάσεις γιατί οφείλουν να προστατεύουν τους γονείς τους. Αλλού, πρώτα ενημερώνονται οι συγγενείς και στη συνέχεια οι ασθενείς, ενώ κάποιες φορές ασθενής και οικείο περιβάλλον ενημερώνονται ταυτόχρονα αλλά την απόφαση την παίρνουν οι συγγενείς. Ενδεχομένως όμως οι ιατροί της κάθε χώρας να είναι εξοικειωμένοι με την κουλτούρα και να είναι οικείες οι αντιλήψεις σχετικά με το αν ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώνεται για την κατάσταση της υγείας του. Το πρόβλημα γιγαντώνεται στα πολυπολιτισμικά κράτη. Συνήθως, οι πρόσφατοι μετανάστες και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας εμμένουν στις αντιλήψεις του τόπου τους ενώ τα νεαρότερα άτομα προσαρμόζονται στην νοοτροπία της χώρας που μεταναστεύουν. Εκεί λοιπόν υπάρχει σύγχυση τόσο για τον ιατρό που θα πρέπει να πραγματευτεί με την ανομοιογενή οικογένεια όσο και για τα ίδια τα μέλη της οικογένειας.
Υπάρχουν βέβαια κάποιες αρχές που βοηθούν στην όσο το δυνατόν καλύτερη αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων από τον ιατρό. Ως ένα βαθμό είναι αρκετά αποδοτικές όμως δεν μπορούν να επιλύσουν το ηθικό πρόβλημα. Τελικά είναι προς όφελος ή όχι του ασθενή η απόκρυψη της αλήθειας; Μπορεί κάποιος να αποφασίζει για το τέλος ενός συνανθρώπου του ακόμα και αν είναι οικείος του; Βάσει ποιων κριτηρίων μπορεί να αποφανθεί ένας τρίτος αν ο ασθενής έχει τη νοητική πληρότητα να κατανοήσει το ιατρικό του πρόβλημα και το ψυχικό σθένος να την αντιμετωπίσει; Ποιος μπορεί να αναλάβει την ευθύνη για την θεραπεία κάποιου αγνοώντας τις πραγματικές επιθυμίες του ασθενή; Όσο αμφιλεγόμενο και αν είναι το θέμα, η αλήθεια είναι μια: Τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο τον κατέχει δικαιωματικά ο ασθενής. Η παραφιλολογία ας ερμηνευτεί με βάση την ηθική του καθενός.