ΘΛΙΨΗ ΛΟΓΩ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ: ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΙΜΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΑΤΡΟΥΣ;

Από τους πιο δύσκολους και ευαίσθητους ρόλους ενός ιατρού είναι η διαχείριση του ασθενή που βιώνει ένα δύσκολο πρόβλημα υγείας και θλίβεται για την κατάστασή του. Ο τρόπος προσέγγισης του ιατρού έχει σημαντική επίδραση στην ψυχολογία του αρρώστου και επηρεάζει την ποιότητα της σχέσης του μαζί του.

Σε αυτήν την επικοινωνία, δυστυχώς, υπάρχουν κάποιες εκφράσεις, τις οποίες οι ιατροί τις εκστομίζουν αυθόρμητα και με στερεότυπο τρόπο, ώστε να δρουν αρνητικά στον ασθενή και να πετυχαίνουν το ακριβώς αντίθετο, από το επιθυμητό, αποτέλεσμα. Συνήθως χρησιμοποιούνται οι εξής πέντε φράσεις που ακολουθούν. Για να γίνει ευκολότερα κατανοητή η αρνητική τους επίδραση, παρουσιάζονται με τη μορφή διαλόγου όπου ο ιατρός μιλά στερεότυπα και ο ασθενής αντιδρά είτε απαντώντας άμεσα είτε με εσωτερικό μονόλογο. Στο τέλος, παρατίθεται και το σχετικό συμπέρασμα που αποτελεί και συμβουλή προς κάθε ιατρό που βρίσκεται σε ανάλογη θέση.

ΠΡΩΤΗ ΦΡΑΣΗ

• Ιατρός: «Ξέρω ακριβώς πώς αισθάνεσαι».

• Ασθενής: «Όχι, δεν γνωρίζεις. Δεν έχεις αυτό που έχω εγώ. Κανένας δεν μπορεί να καταλάβει πώς αισθάνομαι. Το ότι έχεις μιλήσει με πολλούς ανθρώπους που βρέθηκαν στη θέση μου δεν σημαίνει πως όλοι είμαστε το ίδιο ούτε με γνωρίζεις καλά, με οποιοδήποτε τρόπο».

• Συμπέρασμα: Το Grief Recovery Institute είναι ένας φορέας που προσφέρει επί 35 έτη ψυχολογική υποστήριξη σε ασθενείς. Έχουν καταλήξει, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι το πιο επώδυνο σχόλιο για χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκονται σε θλίψη λόγω προβλημάτων υγείας είναι η συγκεκριμένη φράση: «Γνωρίζω πως αισθάνεσαι». Οι ασθενείς, μεταξύ τους, δεν είναι ίδιοι και οι ιατροί δεν μπορούν να γνωρίζουν τα πραγματικά τους συναισθήματα. Ωστόσο, δείχνουν καλύτερη ανταπόκριση όταν ο θεράποντας ιατρός τους μιλά χρησιμοποιώντας την εξής φράση: «Δεν μπορώ να φανταστώ πως αισθάνεσαι». Τότε, οι ασθενείς γίνονται πιο δεκτικοί και πρόθυμοι να ακούσουν τον ιατρό και να αναζητήσουν ψυχολογική υποστήριξη.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΡΑΣΗ

• Ιατρός: «Δεν ήρθε το τέλος του κόσμου».

• Ασθενής: «Γνωρίζω ότι δεν είναι το τέλος του κόσμου, είναι όμως το τέλος της δικής μου ζωής. Είναι το τέλος όλων των σχεδίων και των ονείρων μου. Ο κόσμος μου, αντίθετα με ό,τι μπορεί να νομίζεις, έχει σταματήσει να γυρίζει. Μου λένε ότι η ζωή συνεχίζεται αλλά για εμένα αυτή η στιγμή είναι το πιο λυπηρό κομμάτι της».

• Συμπέρασμα: Προσπαθώντας οι ασθενείς να διαχειριστούν την εσωτερική θλίψη τους, σπάνια κοιτούν πίσω, στην προσωπική τους ζωή. Θεωρούν ότι η ζωή δεν συνεχίζει αλλά αλλάζει και η ασθένεια τους έφερε ένα απροσδόκητο και μόνιμο τέλος στον κόσμο που είχαν συνηθίσει.

ΤΡΙΤΗ ΦΡΑΣΗ

• Ιατρός: «Προσπάθησε να είσαι δυνατός».

• Ασθενής: «Γιατί θα πρέπει να προσπαθήσω να είμαι δυνατός και να σκέφτομαι θετικά; Δεν νιώθω δυνατός αυτή τη στιγμή και ποιος είσαι εσύ που με συμβουλεύεις ότι πρέπει να το κάνω;»

• Συμπέρασμα: Η δύναμη προέρχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο. Το να τον συμβουλεύεις όμως να τη βρει είναι μια όμορφα διατυπωμένη ουτοπία. Επίσης, πολλοί άνθρωποι φαίνονται δυνατοί και ψύχραιμοι γιατί εσωτερικεύουν τη θλίψη τους. Είναι όμως μια αντίδραση επιβλαβής για την υγεία τους.

ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΡΑΣΗ

• Ιατρός: «Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα».

• Ασθενής: «Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά το να το ακούω δεν με κάνει να νιώθω καλύτερα. Η κατάστασή μου θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερη ή να μην είχα καθόλου προβλήματα».

• Συμπέρασμα: Οι ασθενείς δεν βρίσκουν παρηγοριά στο ότι η κατάσταση της υγείας τους θα μπορούσε να είναι χειρότερη. Η φυσιολογική αντίδραση είναι εκείνη όπου ο ασθενής αντιμετωπίζει την υγεία του από την απαισιόδοξη πλευρά και θρηνεί για την κατάστασή του.

ΠΕΜΠΤΗ ΦΡΑΣΗ

• Ιατρός: «Είσαι αρκετά νέος/νέα και μπορείς να αποκτήσεις και άλλο παιδί».

• Ασθενής: «Δεν θέλω ένα άλλο παιδί. Θέλω το παιδί που έχασα. Δεν με ενδιαφέρει η ηλικία μου. Θα πενθώ πάντα την απώλεια του παιδιού μου και ακόμα και αν αποκτήσω άλλο, ποτέ δεν θα θεωρείται αντικαταστάτης του».

• Συμπέρασμα: Η συνομιλία με ένα γονέα που πενθεί το χαμό του παιδιού του απαιτεί τη μεγαλύτερη ευαισθησία. Η πρόταση ότι ένα νέο μωρό θα αντικαταστήσει και θα καλύψει κατά κάποιο τρόπο την απώλεια ενός παιδιού πρέπει να αποφεύγεται με κάθε τρόπο. Πριν πεις σε έναν γονιό που πενθεί να είναι ευγνώμων για τα παιδιά που ήδη έχει, σκέψου αν θα μπορούσες να ζήσεις χωρίς κάποιο από τα δικά σου.

Ο ιατρός είναι αναπόφευκτο πως θα έρθει σε άμεση επαφή με ασθενείς και συγγενείς. Ο ιατρός πρέπει να τους ακούσει προσεκτικά, να είναι πρόθυμος για συζήτηση, να μην τους πιέζει στο χρόνο που χρειάζονται για να προσαρμοστούν, να μην τους κρίνει, να μοιράζεται μαζί τους τις αναμνήσεις τους και να τους προσφέρει βοήθεια. Οι ασθενείς, λόγω της θλίψης τους, ζητούν κατανόηση, ευαισθησία και σεβασμό και θα πρέπει όσο μπορούμε να τους τα προσφέρουμε.