ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ

Ένας από τους μύθους που αφορούν την τρίτη ηλικία είναι το ότι οι ηλικιωμένοι πονούν λιγότερο από τους υπόλοιπους ασθενείς και υπερβάλλουν προκειμένου να εξασφαλίσουν την προσοχή και φροντίδα των οικείων ή των φροντιστών τους.

Επειδή οι απόψεις διίστανται, η παθοφυσιολογία του πόνου έρχεται να δώσει την απάντηση. Οι ηλικιωμένοι βιώνουν πόνο γιατί αντιλαμβάνονται τα επώδυνα ερεθίσματα. Υπάρχουν βέβαια κάποιες διαφοροποιήσεις, σε σχέση με τους μικρότερης ηλικίας ασθενείς, αλλά η αποδεκτή άποψη είναι ότι ο πόνος των ηλικιωμένων είναι αντικειμενικός με υποκειμενικό, όμως, χαρακτήρα έκφρασης.

Επίσης, είναι γνωστό ότι με την πάροδο των χρόνων υπάρχει έκπτωση της γενικής κατάστασης των ατόμων της τρίτης ηλικίας και αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των επώδυνων ενοχλημάτων που συνήθως υπο-αντιμετωπίζονται. Τα αίτια είναι ποικίλα και οδηγούν στις εξής παρατηρήσεις:

• Οι υγιείς ηλικιωμένοι αναφέρουν τα επώδυνα συμπτώματά τους σε μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τους ηλικιωμένους που νοσηλεύονται. Όσο αυξάνεται η ηλικία, το ποσοστό αυτό ελαττώνεται καθώς οι υπερήλικες δείχνουν απροθυμία να αναφέρουν τον πόνο που νιώθουν.

• Το 73-84% των ηλικιωμένων υπό νοσηλεία λαμβάνει αναλγητική αγωγή σε σχέση με το 20-53% των εξωνοσοκομειακών ασθενών.

• Ο πόνος των ηλικιωμένων δεν αξιολογείται κατάλληλα από τον θεράποντα ιατρό γιατί συνήθως υποτιμάται με αποτέλεσμα η αντιμετώπισή του να είναι ανεπαρκής.

• Συνήθως, οι δυνητικοί κίνδυνοι από την φαρμακευτική αγωγή είναι υπεύθυνοι για τους ενδοιασμούς των ιατρών να την συστήσουν και των ασθενών να την λάβουν. Άλλωστε, αποτελεί πάγια τακτική των ηλικιωμένων πριν ακολουθήσουν τις ιατρικές οδηγίες να διαβάζουν μόνοι τους τις παρενέργειες που αναγράφονται στο εσώκλειστο έντυπο της συσκευασίας του φαρμάκου.

• Οι ηλικιωμένοι είναι ιδιαίτερα δεκτικοί στις εναλλακτικές τεχνικές γεγονός που αφενός τους αφήνει ακάλυπτους στο θέμα του πόνου και αφετέρου γίνονται θύματα επιτήδειων «θαυματουργών θεραπευτών».

Ένα, επίσης, σημαντικό πρόβλημα είναι η ελλιπής καταγραφή των επώδυνων συμπτωμάτων των ηλικιωμένων και αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η αντίληψη του πόνου είναι ελαττωμένη στους συγκεκριμένους ασθενείς. Οι λόγοι που οδηγούν στην συγκεκριμένη πλάνη είναι οι κάτωθι:

• Τα άτομα της τρίτης ηλικίας θεωρούν ότι η έκπτωση της φυσικής τους κατάστασης και η αναπηρία τους, που συνοδεύουν πολλές φορές συνυπάρχουσες παθήσεις, είναι περισσότερο σημαντικά από τον πόνο τους για αυτό τον υποτιμούν και δεν τον αναφέρουν.

• Η διαλείπουσα παρουσία του πόνου και η πιθανή ανακούφισή του περιορίζουν την αναφορά του και συνεπώς την καταγραφή του.

• Οι ηλικιωμένοι αποκρύπτουν τον πόνο τους για να μην θεωρηθούν «βάρος» στο οικείο τους περιβάλλον.

• Η συνύπαρξη άλλων παθήσεων επηρεάζει συχνά την φυσική και διανοητική κατάσταση των ηλικιωμένων με αποτέλεσμα να μην αναφέρουν τους πόνους τους π.χ η άνοια.

• Πολλοί ηλικιωμένοι βρίσκονται σε απομόνωση λόγω εισαγωγής τους σε νοσοκομεία και ιδρύματα και δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε μελέτες σχετικά με τον γηριατρικό πόνο.

• Λόγω της έκπτωσης της όρασης και ακοής υπάρχει δυσκολία επικοινωνίας και αδυναμία συμπλήρωσης ερωτηματολογίων που αφορούν τα επώδυνα ενοχλήματα των ηλικιωμένων.

Όλα τα παραπάνω φαινόμενα καθιστούν την έρευνα περί του γηριατρικού πόνου προβληματική καθώς αντικειμενικές πρακτικές δυσκολίες θέτουν εμπόδια στην καταγραφή και αξιολόγηση της συχνότητας, των αιτιών και των χαρακτηριστικών του.

Για να αποφευχθεί όμως ο κίνδυνος της ελλιπούς αντιμετώπισης του πόνου των ηλικιωμένων είναι απαραίτητη η βοήθεια των οικείων προσώπων τους. Πρέπει να αναφέρονται στον θεράποντα ιατρό όλα τα επώδυνα συμπτώματα που εκδηλώνονται είτε προφορικά από τον ασθενή είτε έμμεσα μέσω σωματικών αντιδράσεων και αλλαγών συμπεριφοράς. Ένας πόνος που δεν αντιμετωπίζεται δημιουργεί σωρεία άλλων προβλημάτων που επηρεάζουν την φυσική κατάσταση, την καθημερινή δραστηριότητα και την πορεία της υγείας των ηλικιωμένων.