ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο φημισμένος Ιταλός επιστήμονας και καλλιτέχνης της Αναγέννησης, Leonardo Da Vinci, είχε ένα πρόβλημα με την όρασή του και, για την ακρίβεια, έναν τύπο στραβισμού. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσιευμένη μελέτη στο Jama Ophthalmology, η συγκεκριμένη διαταραχή φαίνεται ότι βοήθησε τον καλλιτέχνη να αποτυπώσει με εξαιρετικό τρόπο τον τρισδιάστατο χώρο σε έναν καμβά δύο διαστάσεων.

Εάν πράγματι ισχύει η συγκεκριμένη άποψη, τότε ο Da Vinci αποτελεί ένα ακόμα μέλος μιας ομάδας διάσημων καλλιτεχνών όπως ο Rembrant και ο Degas, οι οποίοι είχαν επίσης στραβισμό. Το συγκεκριμένο συμπέρασμα εξήχθη από ανάλυση της ευθυγράμμισης των ματιών σε προσωπογραφίες των αναφερόμενων ζωγράφων.

Σύμφωνα με τον Christofer Tyler, ειδικό στην νευροεπιστήμη στον τομέα της οφθαλμολογίας στο City University of London, η κακή ευθυγράμμιση των ματιών του Da Vinci του έδινε την δυνατότητα να αλλάζει από την μονόφθαλμη στην κανονική όραση, χαρίζοντάς του ένα ιδιαίτερο καλλιτεχνικό πλεονέκτημα.

Ο Tyler μελέτησε 6 παρόμοια πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες του καλλιτέχνη, εξετάζοντας τις κόρες των ματιών, την ίριδα, τα βλέφαρα και τη θέση των οφθαλμών. Οι παρατηρήσεις του κατέληξαν στο συμπέρασμα της ύπαρξης του στραβισμού. Επιπλέον, ο ερευνητής στηρίχτηκε στην εξής διατύπωση του ζωγράφου που περιλαμβάνεται στον Ατλαντικό Κώδικα: «Η ψυχή οδηγεί τον ζωγράφο και τον ωθεί στο να αναπαράγει τον εαυτό του. Αυτός είναι και ο καλύτερος τρόπος να παρουσιάσει κανείς μια ανθρώπινη ύπαρξη». Ο Tyler θεώρησε λοιπόν πως είναι πιθανό ο Da Vinci να χρησιμοποίησε τον ίδιο του τον εαυτό ως μοντέλο στα έργα του «Vitruvian Man» και «Salvator Mundi» (το οποίο πουλήθηκε τον Νοέμβριο του 2017 στη δημοπρασία Christie’s στην τιμή των 450 εκατομμυρίων δολαρίων).

Παρόλα αυτά, όμως, στον ακαδημαϊκό χώρο της τέχνης υπάρχει μια διαφωνία σχετικά με τον ακριβή αριθμό των πορτρέτων του Da Vinci που υπάρχουν. Ο επικεφαλής των ειδικών τέχνης, Kenneth Clark, ισχυρίζεται πως μόνο ένα πορτρέτο υπάρχει το οποίο είναι κατασκευασμένο από κόκκινη κιμωλία και αναπαριστά τον Ιταλό καλλιτέχνη ως ηλικιωμένο άνδρα. Άλλοι ακαδημαϊκοί, επίσης, έχουν αμφιβολίες καθώς θεωρούν πως ο άνδρας του έργου είναι τουλάχιστον 10 χρόνια μεγαλύτερος από την όψη που θα έπρεπε να είχε ο Da Vinci εκείνη την εποχή. Πιθανολογούν, λοιπόν, πως το συγκεκριμένο έργο απεικονίζει τον πατέρα ή κάποιον θείο του Leonardo. Επιπρόσθετα, πολλοί σύγχρονοι ιστορικοί, μεταξύ των οποίων ο Vasari θεωρούν πως το άγαλμα «David» του καλλιτέχνη Verrocchio είναι προσωπογραφία του Da Vinci. Ο Ιταλός ζωγράφος ήταν μαθητής του Verrocchio ο οποίος θεωρούσε τον μαθητευόμενό του ως νέο με εξαιρετική εξωτερική εμφάνιση. Δεν αποκλείεται, συνεπώς, ο Da Vinci να αποτέλεσε μοντέλο για το γλυπτό του δασκάλου του.

Είναι σαφές πως οι διαφωνίες είναι έντονες στον χώρο των ειδικών της τέχνης, σχετικά με τον ακριβή αριθμό των πορτρέτων του Da Vinci, και τίθεται το ερώτημα κατά πόσο είναι εφικτό να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την ύπαρξη ή όχι του στραβισμού του καλλιτέχνη. Το αξιοσημείωτο, όμως, είναι πως εάν ισχύει αποδεικνύεται ότι ένα ιατρικό πρόβλημα ήταν ο αρωγός στην δημιουργία των πιο γνωστών, διαχρονικά, έργων τέχνης παγκοσμίως.