ΟΠΙΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ

Στο χρονικό διάστημα 2015-2016, οι θάνατοι από υπερβολική δόση των οπιοειδών στις ΗΠΑ εκτοξεύτηκαν στις 59.000 από τις 33.100, που κατά μέσο όρο καταγράφονταν. Ο αριθμός των θυμάτων αναμένεται να παραμείνει αμείωτος για τα επόμενα χρόνια. Η «έκρηξη» αυτή των θανάτων αποτέλεσε το έναυσμα στην Ιατρική του Πανεπιστημίου του Yale για την οργάνωση ενός στρατηγικού σχεδίου για την μελέτη και τον περιορισμό του φαινομένου. Πρωταρχικός τους σκοπός ήταν η απομυθοποίηση τριών κύριων διαστρεβλωμένων ιδεών που δημιουργούν παρανοήσεις και εμπόδια στην προσπάθεια πολυάριθμων ανθρώπων να λάβουν κατάλληλη θεραπεία απεξάρτησης από τα οπιοειδή.

Η πρώτη λανθασμένη πεποίθηση είναι εκείνη που θεωρεί ότι ο εθισμός στα οπιοειδή είναι απλά μια ψυχολογικά διαταραχή και οι εξαρτημένοι το μόνο που χρειάζονται είναι μεγαλύτερη θέληση. Σύμφωνα, με τους ερευνητές του Yale, είναι σημαντικό να ορίσουμε με ακρίβεια και προσοχή την έννοια του εθισμού. Οι ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιο πόνο και τους συνταγογραφούνται οπιοειδή για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να αναπτύξουν ανοχή, που σημαίνει πως χρειάζονται υψηλότερη δόση για την ανακούφιση από το πόνο. Επίσης, είναι πιθανό να εμφανίσουν συμπτώματα στέρησης όταν σταματούν να λαμβάνουν οπιοειδή. Και οι δύο περιπτώσεις δεν χαρακτηρίζονται ως εθισμός στα οπιοειδή.

Αντίθετα, σαν εθισμό στα οπιοειδή ή «διαταραχή της χρήσης των οπιοειδών» ορίζεται η απώλεια ελέγχου στην χρήση των συγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών. Αυτό σημαίνει πως ο ασθενής συνεχίζει να χρησιμοποιεί οπιοειδή παρόλο που εμφανίζει παρενέργειες ή είναι αδύνατο να τα διακόψει αν και το επιθυμεί. Μπορεί, επίσης, να αναπτύξει ανοχή και συμπτώματα στέρησης όταν διακόπτει τη χρήση τους αλλά δεν θεωρεί πως ο εαυτός του ανήκει στην κατηγορία των εξαρτημένων.

Μερικοί άνθρωποι θεωρούν πως η εξάρτηση από τα οπιοειδή αποτελεί ψυχολογική διαταραχή ή αδυναμία του χαρακτήρα και οι χρήστες δεν έχουν ισχυρή θέληση για να τα διακόψουν. Η αλήθεια, όμως, είναι λίγο περισσότερο περίπλοκη. Η παρατεταμένη χρήση των οπιοειδών στην πραγματικότητα, αλλάζει τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου με συνέπεια ο ασθενής να αισθάνεται λειτουργικός και ευδιάθετος μόνο με τη λήψη των ναρκωτικών ουσιών.

Η δεύτερη παραπλανητική άποψη αναφέρει πως ο καλύτερος τρόπος να «πολεμήσει» ο ασθενής τον εθισμό του στα οπιοειδή είναι χωρίς φαρμακευτική αγωγή. Η συγκεκριμένη άποψη μπορεί να φαίνεται ελκυστική αλλά πολλοί άνθρωποι καταρρέουν όταν συμμετέχουν σε προγράμματα αποχής χωρίς φάρμακα. Οι μελέτες έχουν αποδείξει πως η χρήση της methadone και της buprenorphine έχουν θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του στερητικού συνδρόμου και στην «φυσιολογική» λειτουργία του εγκεφάλου. Λόγω του ότι δρουν στους ίδιους υποδοχείς του εγκεφάλου με τα οπιοειδή, υπάρχει η παρερμηνεία πως απλά αντικαθιστούμε κάποιες εθιστικές φαρμακευτικές ουσίες με άλλες. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι ασθενείς χρησιμοποιούν οπιοειδή όχι για αισθανθούν ευφορία αλλά για να αποφύγουν τα συμπτώματα στέρησης όπως μυικούς πόνους, κράμπες, αϋπνία, ναυτία, έμετο και κοιλιακό πόνο. Η methadone και η buprenorphine βοηθούν τον ασθενή στη διαχείριση του στερητικού συνδρόμου, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια δράσης και αποσπούν τον χρήστη από την εμμονή στα οπιοειδή.

Τέλος, ο τρίτος μύθος αναφέρει πως είναι φυσιολογικό να αποκαλούμε τους ασθενείς με διαταραχή στη χρήση των οπιοειδών χρησιμοποιώντας όρους όπως «εξαρτημένοι» ή «πρεζόνια». Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τον εθισμό και τους ασθενείς είναι σημαντικές. Οι προαναφερθέντες υποτιμητικοί όροι αλλά και οι φράσεις του τύπου «πρέπει να είναι καθαρός» συνεισφέρουν στο στιγματισμό των συγκεκριμένων ανθρώπων και δημιουργούν εμπόδια στην πρόσβαση σε μια αποτελεσματική θεραπεία. Μερικές φορές, μπορούν να ωθήσουν τον ασθενή στην υπερδοσολογία. Οι μελέτες έχουν αποδείξει πως οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως συνειδητοί χρήστες θεωρούνται από το σύνολο της κοινωνίας ως απειλή και πως είναι υπεύθυνοι για την κατάστασή τους. Κατ ουσία, όμως, είναι ασθενείς που χρειάζονται βοήθεια. Και αυτό είναι το βασικό κλειδί στο να παροτρύνουμε τους ασθενείς να δεχτούν θεραπεία για να σταματήσουμε τα οπιοειδή.

Ένας άνθρωπος δεν προσδιορίζεται από την ασθένειά του. Αυτό θα πρέπει να το θυμόμαστε πάντα, ιατροί, μέσα μαζικής ενημέρωσης και μη ειδικοί, με τα ιατρικά θέματα, όταν αναφερόμαστε στην κρίση των οπιοειδών.