ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΕ ΥΠΝΟ ΕΦΗΒΩΝ
Οι διαταραχές του ύπνου αποτελούν ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας καθώς επηρεάζουν πολλούς ανθρώπου και με διάφορες μορφές. Τα αίτια της έλλειψης ύπνου είναι πολλά, όπως επίσης και οι τύποι με τους οποίους εκδηλώνονται οι διαταραχές του ύπνου. Κοινός παρονομαστής όλων είναι η επίδραση στην ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από ανεπαρκή ύπνο όπως και στην υγεία τους. Λόγω της διαταραχής του κιρκάδιου ρυθμού, πολλά προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας επιδεινώνονται, ενώ αθροίζονται και καινούρια επιβαρύνοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής των ασθενών που σχετίζεται με την υγεία.
Οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί σχετικά με το θέμα είναι περιορισμένες και το γεγονός αυτό έχει ωθήσει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην ενθάρρυνση διεθνών φορέων για την σχολαστικότερη και εντατικοποιημένη έρευνα του προβλήματος. Η ανάγκη αυτή διαφαίνεται επιτακτική καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι ο κιρκάδιος ρυθμός των εφήβων επηρεάζεται λόγω του ανεπαρκούς ύπνου.
Μια πρώτη προσέγγιση του θέματος έγινε με την ενασχόληση των ερευνητών με την ιδεατή ώρα έναρξης της σχολικής ημέρας. Οι μελέτες που έγιναν σε αρκετές χώρες οδήγησαν στο συμπέρασμα πως η έναρξη του σχολικού προγράμματος μια ώρα αργότερα από το ήδη καθιερωμένο ωράριο έχει πολλά υποσχόμενα ευεργετικά αποτελέσματα. Λόγω, όμως, του περιορισμένου αριθμού των μελετών, η πρόταση για την έναρξη του σχολείου αργότερα, δεν υιοθετήθηκε από την πλειονότητα των σχολικών μονάδων.
Μια ενδιαφέρουσα μελέτη που βασίστηκε σε πιλοτικό ευέλικτο σχολικό ωράριο διενεργήθηκε σε γυμνάσιο του Alsdorf στη Δυτική Γερμανία, το οποίο βραβεύτηκε το 2013 λόγω των καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας. Στο συγκεκριμένο σχολείο, που εφαρμόστηκαν αρχές του εκπαιδευτικού συστήματος Dalton Plan, έγινε μια προσπάθεια εφαρμογής ευέλικτων διδακτικών μεθόδων προσαρμοσμένων στους μαθητές σε προσωπικό επίπεδο. Η μελέτη που διενεργήθηκε, υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Ludwig Maximilian του Μονάχου, είχε ως σκοπό την διερεύνηση της επίδρασης του εναλλακτικού ωραρίου στους εφήβους με προβλήματα στέρησης ύπνου.
Συγκεκριμένα, το 2016, οι μαθητές στις μεγαλύτερες τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο συγκεκριμένο εκπαιδευτήριο είχαν την δυνατότητα επιλογής της ώρας έναρξης των σχολικών μαθημάτων. Οι προτεινόμενες ώρες ήταν δύο: η καθιερωμένη ώρα 8:00 π.μ και η νέα στις 8:50 π.μ. Οι μαθητές είχαν το δικαίωμα να επιλέξουν εκτός από την ώρα έναρξης των μαθημάτων και τη συχνότητα επανάληψης στην σχολική εβδομάδα. Είχαν, όμως, την υποχρέωση κάλυψης της πρωινής ώρας που έχαναν, κάποια στιγμή στη διάρκεια της εβδομάδας. Στη συνέχεια, οι ερευνητές παρακολούθησαν το ημερολόγιο ύπνου των συμμετεχόντων, 3 εβδομάδες πριν την έναρξη του πειράματος και 6 εβδομάδες μετά την αλλαγή της ώρας έναρξης των σχολικών μαθημάτων.
Αναλύοντας τα αποτελέσματα της μελέτης, οι ειδικοί ήρθαν αντιμέτωποι με ενδιαφέροντα μεν αλλά και απρόσμενα συμπεράσματα. Καταρχάς, το 97% των μαθητών δήλωσε πως επωφελήθηκε από την μια ώρα επιπλέον ύπνου που κέρδισε. Στο σχετικό ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε, οι μαθητές απάντησαν πως με την αλλαγή της ώρας έναρξης του σχολείου απολάμβαναν καλύτερης ποιότητας ύπνο, αισθάνονταν λιγότερο κουρασμένοι, μπορούσαν να συγκεντρωθούν καλύτερα στην διάρκεια του μαθήματος και είχαν βελτιωμένη διάθεση για να μελετήσουν στο σπίτι μετά το σχολείο. Το αξιοπερίεργο, όμως, ήταν πως μόνο το 39% των εφήβων επέλεξαν να αρχίζουν τα μαθήματα μια ώρα αργότερα και μάλιστα δύο μόνο μέρες της πενθήμερης σχολικής εβδομάδας.
Αν και η έρευνα ήταν ιδιαίτερα χρηστική, διατυπώθηκαν και ορισμένοι προβληματισμοί σχετικά με την αποτελεσματικότητά της σε ευρεία εφαρμογή. Ο προβληματισμός που κυριάρχησε ήταν η ανησυχία αν οι έφηβοι που ξεκινούσαν αργότερα το σχολείο, έμπαιναν στον πειρασμό να παραμένουν αργά το βράδυ ξάγρυπνοι, είτε συνειδητά είτε λόγω της αλλαγής του κιρκάδιου ρυθμού τους. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν αυτοαναφερόμενα και δεν είχαν συνυπολογιστεί πολλοί συνεργικοί παράγοντες. Εντούτοις, το τελικό συμπέρασμα αποτελεί και μια πρόταση καθώς είναι γεγονός πως η έναρξη των μαθημάτων μια ώρα αργότερα συνεισφέρει στην ελάττωση της συσσώρευσης του χρέους του ύπνου στη διάρκεια της σχολικής εβδομάδας.