ΓΙΑΤΙ Ο ΠΑΝΙΚΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ;

Ο πανικός είναι «μολυσματικός». Ακριβώς όπως ο κόσμος χρειάζεται στρατηγικές για την διαχείριση του νέου κορωνοϊού, χρειάζεται, εξίσου, στρατηγικές για τη διαχείριση του δημόσιου πανικού που δημιουργείται από την ανησυχία της νόσου. Ο φόβος και η αβεβαιότητα τροφοδοτούν τον πανικό και στην περίπτωση που οι δηλώσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος απομακρύνουν τον άνθρωπο από την σωστή ενημέρωση, μπορούν να προκαλέσουν συναγερμό.

Εκτός, όμως, από την έντονη ανησυχία, ο πανικός μπορεί να πάρει άσχημη τροπή και να αποτελέσει τον αιτιολογικό παράγοντα που δημιουργεί ρατσιστικές φήμες που στιγματίζουν. Στο Χονγκ Κονγκ, το 2003, φωτογραφίες από τα σπίτια εκείνων των ανθρώπων που θεωρούνταν ύποπτοι μετάδοσης της νόσου, κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο. Παρόμοιες αντιδράσεις παρατηρούνται και στο παρόν, σχεδόν σύγχρονα με το ξέσπασμα του κορωνοϊού. Ο πολλαπλασιασμός των κοινωνικών μέσων, είναι επόμενο, πως θέτει προκλήσεις για την συγκράτηση της δυσφήμισης.

Δυστυχώς, στο διαδίκτυο υπάρχει υπερφόρτωση πληροφοριών που καθιστά όλο και πιο δύσκολο για τους ανθρώπους να διακρίνουν το γεγονός από τη μυθοπλασία. Πολλοί, και όχι άδικα, υποστηρίζουν ότι στην περίπτωση του κορωνοϊού, η εξάπλωση της νόσου και η διάχυση του πανικού τροφοδοτούνται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα την ύπαρξη δύο εστιών, μία από την ιογενή ασθένεια και μια από την «ιογενή» παραπληροφόρηση. Λόγω της ύπαρξης του συγκεκριμένου προβλήματος, το facebook άρχισε να εφαρμόζει μέτρα για να αποτρέψει την παραπληροφόρηση. Πλέον, δεν δέχεται διαφημίσεις για προϊόντα ή υπηρεσίες που ισχυρίζονται ότι περιορίζουν τον ιό ή θεραπεύουν την ασθένεια.

Το θέμα, όμως, είναι πως εκτός από το κοινό, έχουν αρχίσει να πανικοβάλλονται και οι κυβερνήσεις μετά τη δήλωση του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), ότι τα σχέδια ετοιμότητας για την πανδημία πρέπει να «ξεσκονιστούν». Μόλις δηλωθεί μια πανδημία, η εστίαση αλλάζει με σκοπό την επιβράδυνση της νόσου και την μείωση των επιπλοκών της, αλλά για μια πανδημία που πρέπει να δηλωθεί, είναι απαραίτητο να υπάρξει γεωγραφική εξάπλωση και αποδεδειγμένος αριθμός καταγεγραμμένων περιστατικών. Καθώς παρακολουθούμε, όμως, αυτήν την πανδημική προσέγγιση πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και όχι πανικοβλημένοι.

Η φύση του ιού και ο τρόπος μετάδοσής του δεν άφηνε περιθώρια για πολλά επεμβατικά μέσα αποφυγής του. Εκεί, έκανε την θεαματική του εμφάνιση ο πανικός, και απόδειξη τούτου είναι η διαφορετική αντίδραση των χωρών του κόσμου στον κίνδυνο της πανδημίας. Ενώ, η Ιταλία έθεσε πόλεις και κωμοπόλεις στο βόρειο τμήμα της σε στενή παρακολούθηση, το Ιράν προτίμησε να τοποθετήσει σε καραντίνα άτομα και όχι πόλεις. Οι Ιρανοί αξιωματούχοι ζήτησαν από τον πληθυσμό να μην πηγαίνει στο Qom, το κέντρο της επιδημίας, δεν έκλεισαν όμως τα ιερά μνημεία της χώρας που προσελκύουν εκατομμύρια προσκυνητές. Αντίθετα, το Ιράκ τα έκλεισε, ενώ η Σαουδική Αραβία, σε μια ιοφοβική αντίδραση, απαγόρευσε την είσοδο των μουσουλμάνων προσκυνητών που επιζητούν το προσκύνημα στη Μέκκα και τη Μεδίνα. Στη δε γειτονική Αλβανία, οι εισαγγελείς προειδοποίησαν ότι η κακόβουλη διανομή ψεύτικων πληροφοριών σχετικά με τον κορωνοϊό, με σκοπό την εξάπλωση του πανικού θα θεωρείται ποινικό αδίκημα.

Σε όλη την διάρκεια της ιστορικής τους παρουσίας στη γη, οι άνθρωποι φοβούνται την μετάδοση μιας ασθένειας, αλλά τώρα ο φόβος είναι σε νέα επίπεδα. Μέχρι την έλευση του τηλέγραφου, τον 19ο αιώνα, οι πληροφορίες σχετικά με τις εστίες ασθενειών ταξίδευαν αργά. Η εξέλιξη, ωστόσο, των μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας των ανθρώπων, έχει οδηγήσει σε μια νέα εποχή μαζικού πανικού δημιουργώντας τάση για διαταραχή καθώς οι φόβοι από τις εστίες της νόσου συγχωνεύτηκαν με οικονομική και κοινωνική ανησυχία. Όταν μια μολυσματική ασθένεια απειλεί τον κόσμο, η γραμμή μεταξύ παραπληροφόρησης και αβεβαιότητας δεν είναι πάντα διακριτή. Τα κυκλώματα των πληροφοριών γίνονται εύκολα αγωγοί παραπληροφόρησης με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να παρακάμπτουν τα απαραίτητα βήματα για την πρόληψη της μετάδοσης ασθενειών ή ακολουθούν αναποτελεσματικές συμβουλές. Η επικοινωνία η οποία είναι τόσο βασική και κεντρική στη δημόσια υγεία αποδεικνύεται πως αποτελεί το κλειδί για τον πανικό και η διάδοση της παραπληροφόρησης μέσω των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στην εξάπλωση της ασθένειας.