ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. στο Βυζάντιο αρχίζει η εμφάνιση οργανωμένων ξενώνων για ασθενείς (hospitalia) που στεγάζονται σε πόλεις και μοναστήρια. Εκείνη την περίοδο γίνεται εμφανής η διαφορά μεταξύ του Βυζαντίου και του υπόλοιπου κόσμου. Ενώ στη Δύση κυριαρχεί η συνήθεια της παροχής φιλοξενίας και βασικής περίθαλψης απόρων ασθενών και ταξιδιωτών, στο Βυζάντιο επικρατούν οργανωμένα πρότυπα νοσηλευτικά ιδρύματα. «Τα νοσοκομεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, από τα πρώιμα χρόνια, παρέχουν συνεχή και ορθή νοσηλευτική φροντίδα για τον άρρωστο, σύμφωνα με το χριστιανικό και φιλάνθρωπο πνεύμα που διαπνέει την εποχή ενώ παράλληλα αναλαμβάνουν το κύριο βάρος εκπαίδευσης των νέων ιατρών» (Ιωάννης Λασκαράτος, καθηγητής Ιστορίας της Ιατρικής).
Από τα πλέον φημισμένα νοσοκομεία του Βυζαντίου ήταν η μονή Παντοκράτορος στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν το πιο γνωστό και μεγαλύτερο νοσηλευτικό ίδρυμα της αυτοκρατορίας που διέθετε ειδικές πτέρυγες για τις διάφορες παθήσεις των ασθενών. Εκτός από τους θαλάμους ασθενών διέθετε ξενώνες για τους ηλικιωμένους, τους ταξιδιώτες και τους λεπρούς. Το προσωπικό ήταν επαρκές καθώς σε κάθε θάλαμο ήταν υπεύθυνοι 2 ιατροί που φρόντιζαν τους ασθενείς με τη βοήθεια νοσηλευτών/τριών. Η αναλογία προσωπικού-ασθενών ήταν 2 προς 1 ενώ, επίσης, υπήρχαν και γυναίκες ιατροί.
Ιδιαίτερη μέριμνα ελάμβαναν για τις συνθήκες υγιεινής και θέρμανσης των θαλάμων όπως και για τη διατροφή των ασθενών. Σε κάθε θάλαμο υπήρχαν ειδικοί νιπτήρες για το πλύσιμο των χεριών των ασθενών, των ιατρών αλλά και των επισκεπτών. Η πρωτοποριακή συμβολή του Βυζαντίου διαφαίνεται στο σημείο αυτό, της εξασφάλισης υγιεινής. Στη Δύση, στις αντίστοιχες νοσηλευτικές δομές, ακόμα και τον δέκατο ένατο αιώνα, η φροντίδα και η καθαριότητα δεν ήταν εφάμιλλη του υψηλού επιπέδου περίθαλψης στο Βυζάντιο του δέκατου-δωδέκατου αιώνα. Σημαντική ήταν, επίσης, η μέριμνα της Εκκλησίας καθότι πολλά νοσοκομεία και ξενώνες λειτουργούσαν σε μονές υπό την επίβλεψη των μοναχών που προσέφεραν και ιατρικές υπηρεσίες στο πρότυπο της Βασιλειάδας του Μεγάλου Βασιλείου.
Στο Βυζάντιο, λοιπόν, ο λόγος του Χριστού «ησθένησα και επεσκέψασθέ με» έβρισκε εφαρμογή στην πράξη σε όλα τα επίπεδα της βυζαντινής κοινωνίας. (Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Κεφαλόπουλος. Ιστορικός)