ΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΗΡΩΕΣ: ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ

Ένα ενδιαφέρον άρθρο δημοσιεύτηκε στα τέλη Μαΐου του τρέχοντος έτος (2020), στην εφημερίδα Guardian, που επιχειρηματολογούσε κατά της χρήσης του όρου «ήρωας» για το υγειονομικό προσωπικό της χώρας, με αφορμή την προσπάθεια που κατέβαλε για την αναχαίτιση της πανδημίας. Ήταν μια αιρετική τοποθέτηση που κλυδώνιζε την αντίληψη που επικρατούσε στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι οι ιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, τα παραϊατρικά επαγγέλματα, οι εργαζόμενοι στη φροντίδα ασθενών και τα συνεργεία καθαρισμού ήταν NHS heroes. Με βάση το άρθρο, και εφόσον ήταν εφικτό, αν ανθρωπολόγοι από άλλη εποχή και άλλο κόσμο μελετούσαν την κουλτούρα του βρετανικού λαού στη διάρκεια της πανδημίας, θα υπέθεταν ότι οι υπήκοοι του κράτους λατρεύουν μια έννοια που καλείται NHS (National Health Service).

Εν μέσω πανικού της πανδημίας, στο Ηνωμένο Βασίλειο τα αρχικά του ονόματος του κρατικού συστήματος υγείας της χώρας χαράχτηκαν σε αφίσες που τοποθετήθηκαν σε τοίχους και πεζοδρόμια. Το έμβλημα του ουράνιου τόξου που ταυτίστηκε με τον αγώνα των επαγγελματιών στο χώρο της υγείας εμφανιζόταν στα οικιακά παράθυρα, ενώ συγχρόνως λάμβανε χώρα ένα ασυνήθιστο τελετουργικό: κάθε επτά μέρες ο λαός χειροκροτούσε τους εργαζόμενους στο NHS τις βραδινές ώρες. Ήταν μια συνήθεια που επικράτησε και σε άλλες χώρες, υποκινούμενη από όσους δεν επιθυμούσαν την προβολή των απογυμνωμένων συστημάτων υγείας.

Η λέξη, όμως, «ήρωας» είναι ολισθηρή και η σημασία της είναι ευμετάβλητη. Κάθε φορά που γίνεται μια δημόσια συζήτηση για μια εθνική κρίση και απαιτείται στράτευση πολιτών για εκτέλεση πράξεων καθήκοντος, τότε ο ηρωισμός προβάλλει ως κυρίαρχη αρετή και δίνει λάμψη σε ότι σαθρό υποβόσκει. Η γλώσσα είναι ασταθής αλλά έχει δύναμη. Για να αξιολογήσει κανείς την ισχύ μιας λέξης είναι χρήσιμο να απομακρυνθεί από την επικρατούσα ερμηνεία της και να αναζητήσει τον ρόλο της σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Το NHS, όπως και κάθε δημόσιο σύστημα υγείας, δεν είναι ισοδύναμο με θησαυρό. Ωστόσο, πολλοί από τους ανθρώπους που χειροκροτούσαν στους δρόμους είχαν ψηφίσει κυβερνήσεις που οδήγησαν το σύστημα υγείας σε παρακμή. Σε αυτή την περίπτωση, το χειροκρότημα των ανθρώπων ίσως είναι πιο περίπλοκο από μια έκφραση επαίνου για τους «ήρωες» τους. Ίσως για μερικούς να λειτουργεί ως τελετουργική εξόφληση της ενοχής.

Αν οι ανθρωπολόγοι ρωτούσαν τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, θα μπορούσαν να διαπιστώσουν ότι πολλοί αισθάνονται πολύ άβολα με την «ηρωική τους κατάσταση». Ένας ιατρός νοσοκομείου, στο Minlands συγκεκριμένα, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Σε ατομικό επίπεδο, το προσωπικό συμπεριφέρθηκε ηρωικά με την έννοια ότι σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις ανέλαβε τις ευθύνες και αποδέχτηκε τους κινδύνους. Το πρόβλημα, όμως, μπορεί να υπάρχει στους ανθρώπους που αποκαλούν τους υγειονομικούς υπαλλήλους, ως ήρωες. Οι γείτονες μου που χειροκρότησαν, συμμετείχαν στο πάρτι της Ημέρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρότι τους παρακάλεσα να είναι υπεύθυνοι και να μείνουν σπίτι. Πραγματικά, δεν ήταν διατεθειμένοι να κάνουν καμία προσπάθεια αλλά νιώθουν καλύτερα όταν χειροκροτούν».

Ο κίνδυνος που απορρέει από τη χρήση της γλώσσας του ηρωισμού είναι ότι θέτει σε σιγή την κριτική και τη συζήτηση. Οι ήρωες δεν πρέπει να διαμαρτύρονται ή να μιλούν για ανεπαρκή προστατευτικό εξοπλισμό ή έλλειψη δομών και παρουσία προβλημάτων στην υγειονομική περίθαλψη. Το πρέπον, όμως, είναι να μην περιμένουμε ηρωισμό από τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας. Αντίθετα, πρέπει να περιμένουμε επαγγελματισμό από την πολιτική ηγεσία σε ένα πλαίσιο παροχής επαρκούς και καλής ποιότητας υγειονομικής περίθαλψης. Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνει κατανοητό ότι οι επαγγελματίες υγείας ασκούν την εργασία τους λόγω της αίσθησης καθήκοντος και των ευθυνών τους και όχι από κάποια αντίληψη ηρωικής θυσίας. Εκείνο που ουσιαστικά επιθυμούν είναι να διατηρηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο ασφαλείς.