ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ «ARROWSMITH» ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ COVID-19;

Το Arrowsmith του Αμερικανού συγγραφέα Sinclair Lewis δημοσιεύτηκε το 1925 και κέρδισε το βραβείο Pulitzer το 1926 (το οποίο ο συγγραφέας αρνήθηκε να παραλάβει) και το Nobel Λογοτεχνίας το 1930. Το βιβλίο αποτέλεσε «Βίβλο» για γενιές φοιτητών ιατρικής που κλήθηκαν, όπως και ο νεαρός πρωταγωνιστής Martin Arrowsmith, να αντιμετωπίσουν τις προσωπικές τους συγκρούσεις λόγω της απόφασης που έπρεπε να λάβουν σχετικά με το ποια καριέρα θα επέλεγαν: του ερευνητή ή του κλινικού ιατρού.Έναν αιώνα, περίπου, αργότερα, ο David Eisenman της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Maryland σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of the American Medical Association, τον Ιούνιο του 2020, αναφέρει σχετικά με την πανδημία Covid-19: «Είναι πράγματι ταπεινωτικό να βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται χωρίς να έχουμε επιλύσει κάποια θεμελιώδη επιστημονικά ερωτήματα ή να μάθουμε μερικά από τα πιο σημαντικά μαθήματα. Διαβάζοντας το Arrowsmith, τώρα είμαστε ταπεινωμένοι, αν όχι μπερδεμένοι, ότι τόσες πολλές από τις ίδιες ερωτήσεις παραμένουν άλυτες».

Με βάση το λογοτεχνικό έργο, ο Arrowsmith ήταν ένας φοιτητής της ιατρικής ο οποίος εξελίχθηκε σταδιακά σε οικογενειακό ιατρό της υπαίθρου, εν συνεχεία σε περιφερειακό αξιωματούχο της δημόσιας υγείας και, τέλος, σε ερευνητή σε σημαντικό επιστημονικό ίδρυμα με σκοπό την εξάλειψη ενός ξεσπάσματος πανώλης σε ένα νησί της Καραϊβικής. Στην τελευταία του θέση πιέστηκε να δημοσιεύσει πρόωρα ερευνητικά αποτελέσματα ώστε το εργαστήριο που ανήκε να διεκδικήσει επαίνους και φήμη. Έχοντας να αντιμετωπίσει το δίλημμα της επαγγελματικής υποχρέωσης και των προσωπικών του ιδεολογιών, ο Arrowsmith στάλθηκε στο νησί για να δοκιμάσει τη νέα θεραπεία-εύρημα του εργαστηρίου του. Το δίλημμα που αντιμετώπιζε, όμως, ήταν αν θα έπρεπε να προβεί σε μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού όπως του επιβαλλόταν από το Ινστιτούτο ή να διατηρήσει τους μισούς κατοίκους ως ομάδα ελέγχου για τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Ο Arrowsmith λαμβάνοντας την απόφαση να ακολουθήσει το δοκιμαστικό του πρωτόκολλο παρέκαμψε τις εντολές για μαζικό εμβολιασμό. Η επιδημία στο νησί παρήλθε αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να γίνει γνωστό αν η ανακάλυψή του ωφέλησε. Το ίδιο αίνιγμα υπάρχει και τώρα καθώς, σύμφωνα με τον Eisenman, οι ιατρικοί πάροχοι αντιμετωπίζουν ασθενείς με Covid-19 με δοκιμασμένες θεραπείες, προκειμένου να αντιστρέψουν τη λοίμωξη, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται καθιερωμένες για την περίπτωση.

Εκτός, όμως, από τα διλήμματα που δημιουργήθηκαν στον Arrowsmith λόγω της παρέμβασης των οικονομικών συμφερόντων σε θέματα υγείας υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα που ταλανίζει όλους τους επίδοξους ιατρούς. Σύμφωνα με τον Eisenman, κάθε υποψήφιος ιατρός πρέπει να σκεφτεί ποιο κομμάτι της σταδιοδρομίας του ταιριάζει περισσότερο, του κλινικού ιατρού ή του ερευνητή. Αυτή η σύσταση είναι ακόμα πιο έγκαιρη και σχετική τώρα, εν μέσω πανδημίας Covid-19. Στην περίπτωση του Arrowsmith, το νεαρό της ηλικίας και η φιλοδοξία τον ώθησαν να θέσει τον εαυτό του στην έρευνα αλλά συγχρόνως δοκίμασε ρόλους όπως κλινικός και ειδικός στη δημόσια υγεία. Στη διάρκεια αυτών των επιλογών αναζητούσε μοντέλα και μέντορες που τα έβρισκε όλα άξια των ιδανικών του. Όταν τελικά κατέληξε ερευνητής σε ένα καλά χρηματοδοτούμενο ιδιωτικό ινστιτούτο στη Νέα Υόρκη, ανέπτυξε μια θεωρία που φερόταν ως κατάλληλη για την αντιμετώπιση της πανώλης που έπληττε ένα νησί της Καραϊβικής. Ενόψει της θανατηφόρας επιδημίας, η βασική του δέσμευση ήταν να διατηρήσει μια ομάδα ελέγχου για να αποδείξει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Ωστόσο, ο εκτεταμένος θάνατος που συνάντησε στο νησί τον ανάγκασε να επιλέξει ανάμεσα στα ιδανικά και την ταυτότητά του ως ερευνητή που πρώτα μελετά την ασθένεια και στον κλινικό ιατρό που πρέπει να τους θεραπεύσει όλους.

Παρόλο που δεν αναφέρεται ρητά, το έργο επηρεάστηκε από την πανδημία της γρίπης του 1918 και οι ποικίλοι χαρακτήρες των ηρώων του είναι εξοικειωμένοι με τους αντίστοιχους των σημερινών ανθρώπων. Στο συγγραφικό έργο υπήρχε ο περιφερειακός διευθυντής δημόσιας υγείας που υποστήριζε «πως επειδή ήταν ειλικρινής, οι απόψεις του πρέπει να είναι πάντα σωστές». Ο μέντορας του Arrowsmith από την άλλη ήταν τυραννικά ειλικρινής και επιστημονικά ασυμβίβαστος ο οποίος «θα προτιμούσε να πεθάνουν οι άνθρωποι με τη σωστή θεραπεία παρά να θεραπευτούν από το λάθος». Υπήρχαν επίσης ιατροί που δεν βασίζονταν σε δεδομένα αλλά είχαν την εμμονή με τα χρήματα καθώς και πολλοί συμβατικοί και ρηχοί γραφειοκράτες.

Η χαρά, όμως, που θα μπορούσαμε να λάβουμε από το να βλέπουμε την αποτύπωση της ιατρικής κοινότητας στη λογοτεχνία μετατρέπεται σε ανησυχία καθώς υφίσταται η προκλητική συμπεριφορά όσων διαπομπεύουν την επιστημονική αξιοπιστία. Όπως την εποχή του Arrowsmith, έτσι και σήμερα, υπάρχει η επιβολή της κοινωνικής απόστασης που γεννιέται από φόβο και όχι από το αίσθημα της ατομικής ευθύνης, η άρνηση της ύπαρξης της νόσου, οι οικονομικές και πολιτικές αντιρρήσεις για την καραντίνα και η δυσπιστία για μη αποδεδειγμένες αξιώσεις για την αξία των μασκών προσώπου στις επιδημίες. Επίσης, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο, με παρόμοιο τρόπο και τώρα στην πανδημία Covid-19, υφίσταται η ίδια βιασύνη για να προτείνουμε θεραπείες πριν την ολοκλήρωση επαρκών δοκιμών. Πόσοι από εμάς θα ήμασταν πρόθυμοι να παρέχουμε υδροξυχλωροκίνη στην πρώτη ένδειξη βήχα ή ακόμα και μετά από θετικές δοκιμές παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων για την αποτελεσματικότητά της; Το μυθιστόρημα αντιμετωπίζει, επίσης, ερωτήματα σχετικά με την ερευνητική ηθική που εξακολουθούν και σήμερα να είναι παρόντα. Οι προκλήσεις που αντιμετώπισε ο Arrowsmith προσπαθώντας να διατηρήσει την επιστημονική ακεραιότητα της κλινικής του μελέτης κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχουν γίνει πλέον πολύ οικείες. Ο Arrowsmith εξηγεί τη σύγκρουση επιμένοντας, αρχικά, ότι «δεν θα προσέφερε συμπόνια που στο τέλος θα έκανε όλη τη συμπόνια μάταιη». Καθώς, λοιπόν, ξεκινά να δοκιμάσει την πειραματική του θεραπεία, ο μέντοράς του τον προτρέπει: «Βεβαιωθείτε ότι δεν αφήνετε τίποτα, ούτε καν τη δική σας καλή καρδιά να χαλάσει το πείραμά σας. Δεν κάνω αστεία με τον ανθρωπισμό αλλά εάν πρόκειται να γίνει κάτι πρέπει να υπάρχει γνώση».

Αυτή η σύγκρουση μεταξύ της μάθησης και του τι πρέπει να γίνει πάντα αιωρείται αθόρυβα επάνω από την κλινική έρευνα αλλά η δέσμευση για την επιστημονική ακεραιότητα είναι επιβεβλημένη. Μπορεί να είμαστε τώρα, έναν αιώνα αργότερα της πανδημίας του 1918, περισσότερο καθησυχασμένοι, η ανάγνωση, όμως, του μυθιστορήματος προκαλεί απογοήτευση που δεν έχουμε μάθει από το παρελθόν. Οι ιατρικές και επιστημονικές γνώσεις ήταν πολύ λιγότερο προηγμένες στις αρχές του 20ου αιώνα και όμως τόσο η πραγματική πανδημία της γρίπης του 1918 όσο και η φανταστική πανώλη του μυθιστορήματος έληξαν. Παρά τις πολλές φοβίες και ορισμένες τρομακτικές επιδημίες, δεν είχαμε ένα τόσο αδιάκριτα μεταδοτικό ξέσπασμα από το 1918. Αυτή η ιστορική προοπτική καθιστά ίσως δυνατή τη διατήρηση μιας αισιοδοξίας καθώς το ότι η αποδιοργανωμένη εθνική ανταπόκριση στη δημόσια υγεία λόγω Covid-19 θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα χειρότερα. Μόνο αυτός είναι ένας καλός λόγος για να ξαναδιαβαστεί το Arrowsmith τώρα.

(Πηγή: JAMA, ΙΟΥΝΙΟΣ 2020)