ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΝ ΤΑ ΙΑΤΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ COVID-19
Ως άνθρωποι βασιζόμαστε σε άλλους ανθρώπους για να ενημερώσουμε τις απόψεις μας. Είναι η δύναμη του είδους μας και ο λόγος για τον οποίο διαθέτουμε σύγχρονη ιατρική και τεχνολογία. Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα στοιχεία των αρχών και στις απόψεις της πλειοψηφίας. Δίνουμε, επίσης, μεγαλύτερη προσοχή στις πεποιθήσεις εκείνων που μας αρέσουν έναντι εκείνων που δεν συμπαθούμε. Για αυτόν τον λόγο οι άνθρωποι σε θέσεις εξουσίας έχουν ειδικό καθήκον να είναι προσεκτικοί διότι τα λόγια τους είναι πιθανό να υιοθετηθούν ως πεποιθήσεις από τους ανθρώπους αλλά και να αποτελέσουν την αιτία δημιουργίας αντιδραστικών αντιλήψεων και αμφισβητήσεων που οδηγούν σε κοινωνική αναταραχή.
Η πανδημία Covid-19 με το πέρασμα του χρόνου άφησε ως κληροδότημα εκτός από τον πανικό, την κοινωνική απομόνωση, την ασφυκτική πίεση στα συστήματα υγείας και την αμφισβήτηση των ιατρικών δεδομένων και οδηγιών. Αντιλήψεις που αφορούν την ανυπαρξία του ιού, την άρνηση χρήσης μάσκας και τήρησης των μέτρων ασφαλείας υιοθετήθηκαν από πολλούς ανθρώπους κλυδωνίζοντας την αξιοπιστία της ιατρικής ενημέρωσης. Οι ειδικοί της γνωσιακής επιστήμης, σε μια προσπάθεια διερεύνησης των βαθύτερων αιτιών που διαμορφώνουν αυτήν την άρνηση αποδοχής των ιατρικών δεδομένων, διατύπωσαν τις απόψεις τους. Μια ενδεικτική τοποθέτηση είναι εκείνη που αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του Berkeley η οποία αναφέρει τα εξής: «Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε τους εαυτούς μας ορθολογικούς πράκτορες που μπορούν να πάρουν αποφάσεις και να διαμορφώσουν πεποιθήσεις με νόημα. Αλλά ο κόσμος είναι πολύ μεγάλος και περίπλοκος για να έχουμε το χρόνο και το προσεκτικό εύρος γνώσης ώστε να γνωρίζουμε τα πάντα, όποτε πρέπει να διαλέξουμε. Το επιστημονικό όνομα για αυτήν την διαδικασία είναι δειγματοληψία και λειτουργεί επαρκώς σε έναν δυναμικό κόσμο όπου η κατά προσέγγιση αλήθεια είναι συνήθως αρκετά καλή για να λαμβάνονται καθημερινές αποφάσεις. Επιπρόσθετα, οι άνθρωποι έχουν εκ φύσεως μια παρόρμηση για την διερεύνηση θεμάτων που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα. Αυτή, λοιπόν, η τάση μας ωθεί να επεκτείνουμε και να ενημερώνουμε τη βάση γνώσεών μας. Μόλις μας δημιουργηθεί η αίσθηση ότι γνωρίζουμε τα πάντα προχωρούμε στο επόμενο αντικείμενο διερεύνησής μας. Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση προκύπτει όταν πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε όλα όσα είναι απαραίτητα, αλλά σφάλλουμε. Κατά συνέπεια είμαστε λιγότερο ανοικτοί στο να αλλάζουμε γνώμη με βάση τις νέες πληροφορίες και αγνοούμε τα νέα δεδομένα ή δεν τα αναζητάμε.
»Συνήθως, οι άνθρωποι τείνουν να πιστέψουν ό,τι η πλειοψηφία του κοινωνικού τους περίγυρου έχει υιοθετήσει. Αυτό ωθεί όλους εμάς να εμμένουμε πολλές φορές σε πεποιθήσεις ασυμβίβαστες με την πραγματικότητα κυρίως όταν πρόκειται για ζητήματα αντιφατικά. Αυτό είναι αναπόφευκτο, ωστόσο, στο σημείο αυτό γίνεται ο διαχωρισμός στην ικανότητα να έχει κάποιος ένα ανοικτό μυαλό. Ο κινητήριος μοχλός που ωθεί τους ανθρώπους στην τάση να αλλάζουν γνώμη είναι το αίσθημα της αβεβαιότητας. Παρόλα αυτά και στην περίπτωση αυτή υπάρχει ένα σοβαρό μειονέκτημα διότι η συνεχής αβεβαιότητα μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους στο να είναι λιγότερο πρόθυμοι στη λήψη αποφάσεων. Αποτελεί, ωστόσο, κοινή διαπίστωση πως οφείλουμε όλοι μας να είμαστε πιο ταπεινοί διανοητικά. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν επιστήμονες και ειδικοί του χώρου της υγείας που έχουν τη γνώση και είναι πρόθυμοι για την ενημέρωση του κοινού σε ότι αφορά κρίσιμα ζητήματα όπως της τωρινής πανδημίας.
»Καθοριστικός, επίσης, είναι και ο ρόλος των κυβερνώντων καθώς αποτελεί επιτακτική ανάγκη να διαμορφώσουν την στάση τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αφενός κατανοητή από τους πολίτες και αφετέρου να εναρμονίζεται με τις ιατρικές συστάσεις. Σε αυτό το σημείο, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι λέξεις που χρησιμοποιούν στην επικοινωνία τους με τον πληθυσμό. Όμως, οι λέξεις δεν είναι μόνο λέξεις. Είναι η βάση των πεποιθήσεων που οδηγούν τη συμπεριφορά μας. Επιπλέον, τα μέσα ενημέρωσης και οι διαδικτυακές πλατφόρμες που διαδίδουν πληροφορίες έχουν κρίσιμο ρόλο. Πολλοί διαδικτυακοί ιστότοποι αναδημοσιεύουν περιεχόμενο το οποίο θα μπορούσε να παραμορφώσει τεχνητά το προφανές επίπεδο συμφωνίας ή διαφωνίας που υπάρχει στον πληθυσμό. Για αυτόν τον λόγο οι πλατφόρμες μετάδοσης πληροφοριών θα πρέπει να γνωρίζουν το βαθύ ρόλο που διαδραματίζουν στη διαμόρφωση πεποιθήσεων και στην αλλαγή της σκέψης. Πρέπει να γνωρίζουν την ευθύνη που φέρουν σε περιόδους κρίσης».
Επιπλέον, σημείο αντιπαράθεσης που συνιστά γενεσιουργό αίτιο της υποτίμησης της ιατρικής συμβολής στον αγώνα κατά της Covid-19 είναι ο βαθμός παρέμβασης της πολιτικής στη λήψη αποφάσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος. Η παρουσία της κυβερνητικής πολιτικής στο πεδίο δράσης των επιστημόνων ευθύνεται τον τελευταίο καιρό για τη δημιουργία κλίματος δυσπιστίας στην επιστήμη και στους ειδικούς που την κατέχουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Guardian στα τέλη Ιουλίου του τρέχοντος έτους. Αρθρογράφος ήταν η Fiona Lowenstein που αυτοπροσδιορίζεται ως συγγραφέας, παραγωγός, ομιλήτρια και ιδρυτής του Body Politic. Όντας η ίδια ασθενής στην πρόσφατη πανδημία εξέφρασε την προσωπική της άποψη με αφορμή την παραπληροφόρηση και τις θεωρίες συνωμοσίας που αναπτύσσονται στις ΗΠΑ σχετικά με την πανδημία:
«Η Covid-19 εξαπλώνεται σε όλες τις ΗΠΑ και συγχρόνως οι ρατσιστικοί μύθοι και οι προσπάθειες δυσφήμισης των παρόχων δημόσιας υγείας. Αν και είναι σημαντικό να διορθώσουμε την παραπληροφόρηση και να υπερασπιστούμε τους επιστήμονες από φασιστική λογοκρισία, είναι επίσης απαραίτητο να αμφισβητήσουμε και να εξετάσουμε τις πληροφορίες που μας παρέχουν αυτοί οι ειδικοί. Η επιστήμη δεν είναι απαλλαγμένη από την πολιτική επιρροή και ούτε απρόσβλητη από την πολιτική πίεση. Πολλοί επιστήμονες βασίζονται σε κυβερνητικές χρηματοδοτήσεις ενώ το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) έχει πρόσφατα επικριθεί για το ότι είναι πολύ εύκολο να επηρεαστεί από τον πρόεδρο των ΗΠΑ.»
Ανεξάρτητα εάν οι προαναφερθείσες απόψεις κρίνονται ως ορθές ή καταρρίπτονται ως αντιδραστικές, η αλήθεια είναι ότι υφίσταται και όχι αναίτια. Η αβεβαιότητα και το άγνωστο της νόσου φοβίζουν, διχάζουν και χειραγωγούν τους ανθρώπους που υιοθετούν αντιλήψεις παράταιρες της επιστημονικής αλήθειας. Πριν λοιπόν, προβούμε σε λογοκρισία της άποψης που εναντιώνεται στην έννοια της δημοκρατίας, θα πρέπει να αναλογιστούμε τον βαθμό ευθύνης όσων σχετίζονται με την ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με την πανδημία