ΓΙΑΤΙ Η ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΠΑΡΚΕΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΜΑΣΚΑΣ;

Αν δεν υπάρχει εμβόλιο ή φάρμακο, η μόνη λύση που έχουμε, προς το παρόν, για την αντιμετώπιση της Covid-19 είναι η τήρηση των κατευθυντήριων οδηγιών και η χρήση μάσκας. Παρόλα αυτά ορισμένοι άνθρωποι είναι ανθεκτικοί στην ιδέα. Η διαμάχη σχετικά με τη χρήση της μάσκας εντατικοποιήθηκε καθώς άρχισαν να χαλαρώνουν τα μέτρα της κοινωνικής απομόνωσης και στη συνέχεια να επιβάλλονται νέοι περιορισμοί έπειτα από τις πρόσφατες αυξήσεις σε νέες περιπτώσεις κορωνοϊού. Η απόφαση είναι εύκολη για το στρατόπεδο υπέρ της μάσκας. «Είναι ένα κομμάτι ύφασμα» υποστηρίζουν. «Τι είναι τόσο δύσκολο να το φοράς; Έχετε την ευθύνη ως δυνητικός ασυμπτωματικός φορέας να μην εκθέτετε σε κίνδυνο άλλους». Όμως, η άλλη πλευρά αντιδρά: «Η συγκεκριμένη εντολή καταπατά την προσωπική μου ελευθερία, είναι ατομικό μου δικαίωμα να μην φοράω μάσκα».

Ο David B. Abrams, καθηγητής κοινωνικών επιστημών και συμπεριφορικής επιστήμης στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, δήλωσε ότι η αυστηρότητα των απόψεων και η ακραία πόλωση στις μάσκες μπορούν να χαρακτηριστούν ως εξής: Επειδή αυτός ο ιός και η πανδημία είναι άγνωστα, προσκολλούμαστε σκληρά σε οτιδήποτε μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς αυτήν τη στιγμή. Οι άνθρωποι έχουν ένα ισχυρό έμφυτο υποκείμενο ένστικτο επιβίωσης το οποίο διεγείρεται υπερβολικά από την αιφνίδια απειλή ενός άγνωστου εχθρού. Αυτό οδηγεί σε μια συμπεριφορά που παρακάμπτει εντελώς τη λογική σκέψη.

Οποιαδήποτε, όμως, συμπεριφορά, ακόμα και η χρήση ή μη μάσκας, καθορίζεται από πολλούς παράγοντες όπως τις πολιτικές πεποιθήσεις, την ιδεολογία, τους κοινωνικούς παράγοντες και την εκπαίδευση δήλωσε ο Joseph Trunzo, καθηγητής του τμήματος Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bryant στο Smithfield του Rhode Island. Οι λόγοι ποικίλουν αλλά υπάρχουν μερικά κοινά επιχειρήματα που προβάλλουν οι αρνητές της μάσκας. Οι πιο κοινοί λόγοι της άρνησης διατυπώνονται από τους David Abrams (καθηγητής κοινωνικών επιστημών, Νέα Υόρκη), Joseph Trunzo (καθηγητής ψυχολογίας, Rhode Island), Gayant De Silva (ψυχίατρος, Καλιφόρνια) και Margaret Seide (ψυχίατρος, Νέα Υόρκη):

• ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Τα αντίθετα μηνύματα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και από άτομα σε θέσεις εξουσίας όπως κυβερνητικοί αξιωματούχοι θα μπορούσαν να μας κάνουν να μην είμαστε σίγουροι για το αν θα φορέσουμε μάσκα ή όχι. Τα μηνύματα χάνουν την αξιοπιστία τους όταν παρουσιάζονται ως γεγονός την μια μέρα για να περιγραφούν διαφορετικά την επόμενη. Από την άλλη πλευρά, η αξιοπιστία αυξάνεται όταν τα δεδομένα και οι απόψεις παρουσιάζονται με πραγματική υποστήριξη. Οι ενήλικες δεν θέλουν να τους επιβάλλουν τι να κάνουν χωρίς να κατανοούν τους λόγους που οδηγούν σε αυτές τις συστάσεις. Απεναντίας, το κοινό επιθυμεί να ενημερώνεται για το πώς οι εξελισσόμενες πληροφορίες σχετικά με την πανδημία αλλάζουν τα επίσημα μηνύματα των υγειονομικών φορέων. Στην περίπτωση που υπάρχει επαρκής ενημέρωση, θα υπάρξει και περισσότερη δημόσια συμμετοχή στη χρήση των μασκών.

• ΑΡΝΗΣΗ: Η άρνηση αποτελεί αμυντικό μηχανισμό και ξεκινά αυτόματα όταν κάποιος δεν μπορεί να χειριστεί το βάθος και τη σοβαρότητα μιας κατάστασης. Η κρίση Covid-19 είναι μια τραυματική εμπειρία που μοιραία «γέννησε» πολλές ψυχολογικές άμυνες. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και η άρνηση η οποία οδηγεί στην αποφυγή της κατανόησης της πραγματικότητας και στην ανυπακοή στα μέτρα ασφαλείας. Αυτό συνιστά έναν φαύλο κύκλο που τελικά συμβάλλει στο πρόβλημα. Σε αυτό το γόνιμο έδαφος της αμφισβήτησης, ο αυξανόμενος αριθμός θεωριών συνωμοσίας τροφοδοτεί την άρνηση και οδηγεί σε πολλαπλασιασμό των φωνών που αμφισβητούν οτιδήποτε σχετίζεται με την πανδημία.

• ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ: Παρόλο που η κρίση δεν έχει τελειώσει, πολλοί άνθρωποι θέλουν απλώς να προχωρήσουν και να ελέγξουν ξανά τη ζωή τους όπως πριν. Οι οδηγίες έχουν χαλαρώσει σε αρκετές περιοχές και για μερικούς ανθρώπους αυτό σημαίνει επανάσταση σε ότι τους καταπίεσε τους τελευταίους μήνες, συμπεριλαμβανομένης της μάσκας. Η μάσκα έχει γίνει σύμβολο της Covid-19 οπότε είναι λογικό ότι μερικοί άνθρωποι την απορρίπτουν.

• ΕΓΩΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: Μερικοί άνθρωποι έχουν την αίσθηση του ελιτισμού ή ενός καλύτερου από τους άλλους είδους αυτό-εικόνας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους αμυντικούς μηχανισμούς που γεννιούνται από φόβο και αίσθημα αποκοπής από τους άλλους. Ορισμένοι επικριτές της μάσκας βλέπουν το ζήτημα μόνο από την πλευρά της άνεσης και της ασφάλειάς τους, από απροσεξία ή εγωισμό και δεν αντιλαμβάνονται την ευεργετική της συμμετοχή στην ασφάλεια της κοινότητας. Δεν βλέπουν το όφελος να κάνουν κάτι για το μεγαλύτερο καλό ακόμα και αν είναι άβολο. Γενικά, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τους άλλους με τον ίδιο τρόπο που αισθάνονται για τον εαυτό τους. Έτσι, εάν δεν ενδιαφέρονται για την ευημερία των άλλων είναι πιθανό ότι έχουν βαθιές ανασφάλειες και δυσκολεύονται να αισθανθούν συμπόνια για τον εαυτό τους και να ασκήσουν αυτό-φροντίδα.

• ΑΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΗΓΕΤΩΝ: Η παρακολούθηση του τι κάνουν οι άλλοι είναι μία από τις πιο ισχυρές μορφές ταχείας εκμάθησης νέων συμπεριφορών. Ακόμα και όταν οι υπάλληλοι και φορείς της εκστρατείας ενημέρωσης για την πανδημία δεν χρησιμοποιούν μάσκα επηρεάζουν αρνητικά το γενικό πληθυσμό. Η χρήση μάσκας σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι απλώς χρήσιμη αλλά απαραίτητη. Ειδικά στην τωρινή κατάσταση όπου οι άνθρωποι είναι πολύ προσεκτικοί και διακατέχονται από έντονα συναισθήματα, αναζητούν καθοδήγηση στο θέμα της άγνωστης απειλής και αμφισβητούν την επιστήμη, οι ηγέτες οφείλουν να συμμορφώνονται στις οδηγίες και να αποτελούν σαφή πρότυπα.

Όταν, λοιπόν, επικαλείται κανείς την ατομική ευθύνη για τη χειραγώγηση του πληθυσμού οφείλει να γνωρίζει και την οριοθέτησή της. Αυτό προϋποθέτει εκτός από τη γνώση του εννοιολογικού προσδιορισμού της και την κατανόηση των παραμέτρων που τη διαμορφώνουν. Τις περισσότερες φορές οι παράγοντες αυτοί είναι εξατομικευμένοι και επηρεάζονται από την ψυχολογία και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου καθώς και από το αρνητικό παράδειγμα που «πλασάρουν» όλοι εκείνοι που κουνώντας το δάκτυλο προσπαθούν να επιβάλλουν το αίσθημα ενοχής στον πληθυσμό.